Hoe zorg je dat studenten meer initiatief nemen, zich actiever opstellen? Dat was een van de belangrijkste vragen tijdens de workshop “Ondernemend Leren” op 21 mei. Dat ondernemend gedrag belangrijk is weten veel studenten inmiddels wel. Maar hoe breng je dit nu in praktijk? Afgelopen weekend miste Feyenoord Europees Voetbal. Wat kan Feyenoord leren van ondernemend onderwijs?
Op 21 mei bespraken vertegenwoordigers van het VO, MBO en HBO hoe je ondernemend leren in de praktijk brengt. Het was een geanimeerde discussie, gebaseerd op de overtuiging dat ondernemend gedrag essentieel is voor de huidige student. De student vindt het zelf belangrijk, de samenleving vraagt er steeds nadrukkelijker om.
Geen woorden maar daden
Dit besef omzetten in concrete acties blijkt in de praktijk lastig. Er zijn een aantal dilemma’s die overwonnen moeten worden:
- Creativiteit versus bedrijfsmatigheid,
- Structuur versus vrijheid,
- Intrinsieke motivatie versus onderwijsaanbod,
- Onderwijs- versus beroepspraktijk.
Intrinsieke motivatie
Een van de meest mysterieuze dilemma’s is intrinsieke motivatie. Studenten kiezen bewust voor een opleiding, waarmee ze zich later een inkomen verwerven. Voetballers oefenen hun hobby uit tegen riante vergoedingen. In deze situaties mag je toch uitgaan van 100% motivatie, de wil om het maximale resultaat te halen?
Misschien is urgentie hier wel het sleutelwoord. Natuurlijk, ondernemend gedrag, resultaat, winnen is belangrijk. Maar niet per sé nu, op dit moment. Een studentbedrijf is leuk om te doen, een wedstrijd spelen tegen bijvoorbeeld FC Utrecht is spannend. Misschien ziet de docent of de scout wel hoe goed ik eigenlijk ben.
Het begint met een besluit
Om bij het voetbal te blijven, en voor wie het nog niet weet: dit jaar is PSV kampioen geworden. Was dat omdat Cocu zo’n goede trainer is? Krijgen de spelers beter betaald dat die van Ajax of Feyenoord? Hadden ze eenvoudiger tegenstanders? Waarschijnlijk niet.
Voorafgaand aan dit seizoen hebben twee spelers, Depay en Wijnaldum, een besluit genomen. Ze konden zich persoonlijk financieel enorm verbeteren. Maar ze wilden met PSV kampioen van Nederland worden, ze wilden een keer kampioen van Nederland zijn voordat ze vertrekken naar het buitenland. Het hele seizoen stond in het teken van maar eén ding: kampioen worden. En ze sleepten iedereen mee in hun besluit.
Is het gek dat PSV kampioen is geworden?
Ondernemend onderwijs
Succes als voetballer, ondernemer of als ondernemende medewerker begint met gevoel van urgentie en met een besluit. Als dat nog niet aanwezig is heeft het geen zin om als trainer of docent het maximale te eisen. Trainer Rutten van Feyenoord is vervangen. Maar de resultaten van zijn opvolger waren niet beter. De spelers hadden onvoldoende besef van urgentie en hadden geen besluit genomen.
Voor ondernemend onderwijs is het dus belangrijk om de leerlingen, de studenten te raken in hun gevoel van urgentie. Het is belangrijk om ze te helpen een besluit te nemen. Pas daarna kan je bouwen aan het succes.
Ondernemend gedrag
“Meester, nu moet je me helpen.” Dat zei een student aan een AOC in het zuiden. Hij had drie containers met afgekeurde moeren gekocht en hij zag mogelijkheden deze te verkopen. Voorheen lag hij onderuit bij de lessen over ondernemerschap. Maar nu hij zijn eigen kansen zag, werd het urgent en nam hij een besluit.
Ondernemerschap begint bij ondernemend gedrag, bij urgentie en bij het nemen van een besluit. Pas daarna kan je beginnen met theorie over ondernemen, over marketing, financiën, inkoop en juridische zaken. Pas dan kan je beginnen met ondernemingsplannen en studentbedrijven.
Onderwijs over ondernemerschap loopt vaak vast omdat voorbij gegaan wordt aan het fundament, het ondernemend gedrag. Daardoor wordt belangrijk onderwijs instrumenteel, en raakt het de studenten niet. Onderwijs op gebied van ondernemend gedrag is het fundament van ondernemerschap, over de volle breedte van het onderwijs.
Ondernemend gedrag begint met urgentie.
Zoals altijd ben ik het met Gerard eens. Beroepsonderwijs moet ‘ondernemend gedrag’ en ‘ondernemerschap’ veel meer als leerdoelen opnemen die ook worden geoperationaliseerd in onderwijseenheden en lesplannen, in stage- en afstudeeropdrachten.
Toch wil ik een kanttekening plaatsen bij het prachtige verhaal over PSV en de koppeling naar onderwijs. De urgentie is de trigger, zowel bij de beide PSV-ers als bij de student. Door die urgentie waren zij tot op het bot gemotiveerd.
Hoe worden de meeste studenten gemotiveerd? Zij ervaren geen urgentie. Waarom zouden zij ondernemend willen zijn? Wat bereiken zij daarmee? In mijn docententijd was 70% van de studenten vooral extrinsiek gemotiveerd: het ging ze om de studiepunten en niet om de lesstof die daarmee was verbonden.
Ik zie wel een lichtpunt: dit jaar loopt een experiment aan de Radboud Universiteit. Derdejaars studenten kunnen gedurende een half jaar een student company beginnen en zo kennismaken met ondernemen. Inschrijving geschiedt op vrijwillige basis met als enige eis, dat elk team van maximaal vier studenten is samengesteld vanuit minimaal 3 studierichtingen.
Mijn team (bedrijfskunde, rechten, ICT en biologie) staat in de finale van Beste student company 2015. Volgend jaar zal er een verdubbeling zijn van het aantal student companies bij de Radboud U.
Vrijwillige deelname werkt m.i. beter dan het afdwingen van ondernemerschap/ondernemend gedrag.