Waar besteedt een ondernemer zijn tijd aan? Is hij voortdurende creatief bezig met nieuwe producten en diensten, geconcentreerd bezig om het beste te halen uit zijn vaardigheden? Is hij vooral bezig met regelen en organiseren, zijn financiën aan het ordenen? Of richt hij zich vooral op het inkopen en verkopen? Binnen het onderwijs worden deze activiteiten vaak als de belangrijkste taken van een ondernemer gezien. Maar helaas: deze activiteiten vormen niet de belangrijkste tijdbesteding van een succesvolle ondernemer.
Binnen het onderwijs zijn er verschillende stromingen ontstaan op gebied van ondernemen. De traditionele rol was weggelegd voor het handelsonderwijs, met name de detailhandel. Inkopen, verkopen, handelen, een winkel inrichten en winst maken; dat zijn de belangrijkste taken vanuit het traditionele onderwijs. Studentbedrijven als Jong Ondernemen zijn daarvan een voorbeeld.
De afgelopen jaren is een nieuwe stroming ontstaan. De persoon staat centraal. De persoon met zijn vaardigheden, ook wel de 21th Century skills ofwel ondernemend gedrag genoemd. Het spelende jonge kind dat geconcentreerd nieuwe speelse objecten bouwt met zijn Lego is een vaak gebruikte metafoor voor het nieuwe ondernemerschap. Ondernemerschap is daarmee een persoonlijke en individuele vaardigheid geworden.
Hier besteedt een ondernemer tijd aan
Beide stromingen kloppen niet. Ze zijn een vervorming van de alledaagse werkzaamheden van een ondernemer. Uit onderzoek blijkt dat een succesvolle ondernemer zijn tijd als volgt besteedt:
- Innovatie en productvernieuwing 5%
- Productie van goederen of diensten 20%
- Marketing, klantrelaties en verkopen 60%
- Financiën, boekhouden 5%
- Leiding geven en organiseren 10%
Uit dit overzicht blijkt hoezeer beide stromingen de plank misslaan. Natuurlijk is een ondernemer altijd op zoek naar verbeteringen van zijn aanbod, natuurlijk is hij aan het regelen, organiseren en boekhouden. Maar hij is vooral bezig met het leggen en onderhouden van contacten met zijn klanten, met het onderhouden van zijn relaties.
Er staat een Roze Olifant in de klas
Bij het onderwijs op gebied van ondernemerschap staat er vaak een Roze Olifant in de klas. Hij is prominent aanwezig, maar niemand ziet hem. Er wordt les gegeven op allerhande onderwerpen die met ondernemen te maken hebben: innovatie, Kamer van Koophandel, banken. Maar waar staat de klant?
Soortgelijke zaken spelen rond ondernemend gedrag. Ondernemend gedrag wordt vaal gezien als een persoonlijke vaardigheid. Iets dat je hebt, wat je kunt meten, wat je met Rubrics kunt aanleren. Solitair, onafhankelijk van de omgeving als context. Ook hier geldt: waar staat de klant?
Slechts een enkeling ziet hem staan: de klant als Roze Olifant.
Ondernemen is eigenlijk heel simpel: zonder klant is er geen relatie, geen verkoop en is er geen onderneming. Ondernemen en klanten horen bij elkaar, het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Hoe vanzelfsprekend dit ook lijkt: in de praktijk van het onderwijs wordt er weinig aandacht aan besteed.
Ondernemen is een sociaal proces
Omdat ondernemen en klanten bij elkaar horen moet het maken en onderhouden van relaties met klanten een prominente plaats krijgen in het onderwijs. Ondernemen is vooral een reeks sociale gebeurtenissen. Het maken van contacten, en aangaan van relaties, het boven water krijgen van behoeften van de klant, het leveren van de optimale producten en/of diensten; deze reeks van activiteiten is een sociaal proces.
Bij ondernemend onderwijs moet dit sociale proces daarom een prominente plek krijgen, veel prominenter dan nu veelal het geval is. Dat maakt ondernemend onderwijs meteen ook een stuk lastiger. Het is immers makkelijker om marketingtheorieën, financiële berekeningen of organisatiemodellen te doceren. Daar hebben wij trouwens goede methoden voor.
De docent centraal
Om het proces van ondernemen in de vingers te krijgen is de docent van cruciaal belang. Niet in zijn of haar rol als docent van theorie, maar als rolmodel, als begeleider, als instructeur en als coach. Dit zijn vaardigheden die misschien verder gaan dan de traditionele docent gewend is. Maar deze rollen zijn onlosmakelijk verbonden aan succesvol ondernemend onderwijs.
Daarom is het belangrijk om je als docent hierop goed voor te bereiden, zodat je de Roze Olifant ziet staan.
