Facebook, Twitter, Snapchat en bijvoorbeeld Whatsapp spelen een steeds belangrijker maatschappelijke en economische rol. Naast de grote voordelen van social media leidt het gebruik op de lange termijn tot onverwachte effecten. Wat we proberen te bereiken met de 21st Century Skills en met ondernemend gedrag wordt juist ontkracht. Hoezo ‘sócial’ media? Communicatie via een rietje!
De voordelen en het gemak van de social media op maatschappelijk en economisch gebied zijn groot, daar is iedereen het inmiddels over eens. Nadelen van social media zijn ook zichtbaar. Intensieve gebruikers van een mobieltje kijken vooral naar hun toestel en hebben geen oog voor hun omgeving. Zij worden daarom Smartphonezombies, ook wel smombies genoemd.
Geleidelijk worden nu ook de lange-termijn nadelen van intensief gebruik van social media zichtbaar. Docenten ervaren dat in hun onderwijs. Om die nadelen goed in beeld te krijgen is het belangrijk het basisprincipe van de social media vanuit een ander perspectief te bezien.
Lange termijn nadelen
Social media zijn digitale platforms. Dat platform faciliteert de communicatie. Het kan in de vorm van 140 lettertekens, zoals bij Twitter, foto’s zoals bij Snapchat of in combinatie van beide zoals bij Facebook en bij WhatsApp. De drager van social media is het mobieltje, tablet, laptop of PC waar de gebruiker zijn letters op intikt of zijn foto’s op plaatst.
Het platform en het instrument staan dus tússen de mensen die met elkaar communiceren. De mogelijkheden en beperkingen van het platform bepalen de kwaliteit van de communicatie. De interactie met het instrument staat centraal, níet de interactie tussen twee mensen. Communicatie tussen mensen is daardoor indirect.
21st Century Skills
De zogenaamde 21st Century Skills zijn de vaardigheden die belangrijk zijn om in de toekomst een waardevolle ondernemende medewerker te kunnen zijn. Tot die skills behoren o.m.:
- Gevoel voor ethiek en integer handelen,
- Communicatief zijn,
- Kunnen argumenteren en discussiëren,
- Reflectie en zelfonderzoek, en
- Samenwerken.
Deze vaardigheden hebben juist betrekking op de dirécte interactie tussen mensen: praten, luisteren, elkaar aankijken en zo meer. Een omvangrijk en ingewikkeld pallet van communicatieve mogelijkheden, dat door de social media niet wordt ondersteund. In tegendeel, de social media beperken de mogelijkheden zelfs sterk!
De beperkingen van de social media dwingen ons om te communiceren in korte zinnetjes, weinig tekens en met emoticons. Op die manier verarmt onderling contact.
Ondernemend gedrag
De 21st Century Skills zijn vertaald naar onderwijs op het gebied van ondernemend gedrag. Ondernemende medewerkers moeten zich een eigen mening kunnen vormen. Ze moeten deze mening kunnen verwoorden, bijvoorbeeld als advies naar hun klant of manager. Ze moeten hun mening kunnen toelichten in een discussie. Dit alles moeten ze doen op een integere manier, binnen maatschappelijke normen en grenzen.
Bij het ontwikkelen en toepassen van die vaardigheden zijn verbale en non-verbale vaardigheden nodig. Ondernemend gedrag is daardoor niet alleen belangrijk maar ook best ingewikkeld voor studenten.
Communicatie door een rietje
Verbale en non-verbale vaardigheden gaan veel verder dan het intikken van 140 tekens, of het plaatsen van een foto of filmpje. Je moet ze in de praktijk toepassen, oefenen, fouten maken en met succes toepassen. Met echte mensen, in echte situaties.
Gek genoeg zien we steeds vaker tegengestelde bewegingen. Terwijl ondernemend gedrag veruit het meest gekozen keuzedeel binnen het mbo is, komen studenten door veel gebruik van social media steeds minder in situaties waar ze die vaardigheden kunnen toepassen!
Het effect is dat studenten weinig vocabulaire hebben, hun gedachten moeilijk onder woorden kunnen brengen en minder goed kunnen inspelen op de ander. Dat gebrek of soms zelfs een vorm van machteloosheid vertaalt zich soms in emotie, in boosheid.
Gebruik maken van social media is communicatie via een rietje. Ondernemend gedrag als keuzedeel is daarop, misschien wel bij toeval, een praktisch antwoord.
