Studenten hebben hun toekomstige baan voor het uitzoeken: er zijn veel meer vacatures dan sollicitanten. Zij kunnen “hun hart volgen” en een leuke, goed betaalde en niet al te inspannende baan kiezen. Het probleem is dat veel zogenaamde essentiële beroepen niet zo sexy zijn, en dat juist die vacatures onvervuld blijven. Dit maatschappelijke probleem voelen we steeds harder. Tijd voor een andere benadering: opleidingen en banen met maatschappij toegevoegde waarde.
Het lijkt wel of heel Nederland stil valt. Geen bouwvakker meer te krijgen, onderbemande huisartsenposten, treinen staan stil door gebrek aan machinisten, te weinig verpleegsters, lange rijen op Schiphol, laat staan een biertje op een terras.
Het gevolg is dat studenten hun toekomstige baan voor het uitzoeken hebben: er zijn veel meer vacatures dan sollicitanten. Zij kunnen “hun hart volgen” en een leuke, goed betaalde en niet al te inspannende baan kiezen. Valt het tegen, dan is er vast een andere optie.
Maatschappij toegevoegde waarde
Tijdens de Corona-crisis hebben we ervaren hoe belangrijk functies zijn als verpleegkundigen, politieagenten, docenten of beveiliging, maar ook bijvoorbeeld metselaar, elektricien, loodgieter. Essentiele beroepen noemen we deze inmiddels. Essentieel, omdat ze van groot belang zijn. Ze hebben grote maatschappij toegevoegde waarde.
Juist in deze beroepen ervaren we grote tekorten.
Daarbij vallen drie zaken op:
- Het zijn veel, maar niet alleen, mbo-beroepen
- Het zijn fysieke beroepen met vaak ongunstige werktijden en ingewikkelde werkomstandigheden
- Ze worden matig tot slecht betaald.
Geen wonder dat veel mense een niet-essentieel beroep kiezen.
Beloon maatschappij toegevoegde waarde
Volgens mij kan en moet het anders. Daarbij ga ik er van uit dat de beloning van essentiële beroepen verhoogd wordt naar hun maatschappij toegevoegde waarde. Dat kan op verschillende manieren:
- Geef werkers in een essentieel beroep een fikse belastingkorting, bijvoorbeeld 400 euro per maand bij een volledige baan.
- Verhoog de uitloop van functieschalen.
- Geef mensen met een essentieel beroep voorrang bij de huur of koop van een woning.
- Verlaag de huur of geef hypotheekkorting op woningen, zolang iemand in een essentieel beroep werkzaam is.
Vanzelfsprekend zijn er meer mogelijkheden te bedenken.
Opleiden voor maatschappij toegevoegde waarde
Ook voor het onderwijs ligt een rol op dit gebied, zeker voor het mbo-onderwijs. Want wees eens eerlijk, docenten en managers: wat is de toegevoegde waarde van jouw opleiding? Er zijn in Nederland bijvoorbeeld veel opleidingen op het gebied van recreatie. Hoeveel studenten hebben 3 jaar na afronding van hun opleiding daadwerkelijk een vaste baan in de recreatiebranche? Deze ongemakkelijke vraag kan je aan veel opleidingen stellen.
Tegelijkertijd zijn er nauwelijks studenten elektrotechniek, bouwkunde, groenvoorziening etc. De maatschappelijke vraag naar deze studenten is reuzegroot. Toch lukt het onvoldoende om studenten te werven. Ook daar kan je op sturen, en het onderwijs kan hier aan bijdragen:
- Stel studenten aan een opleiding met maatschappij toegevoegde waarde vrij van studiegeld, verhoog hun studiebeurs
- Stel een numerus fixus in voor niet-essentiële opleidingen.
- Stel het beroep centraal zodat de studenten het beroep ook echt leren kennen.
- Stop de avo-isering van opleidingen, beperk het aantal brede en algemeen vormende opleidingen.
Ook hiervoor geldt: vanzelfsprekend zijn er meer mogelijkheden te bedenken.
Een discussie over de maatschappij toegevoegde waarde van een opleiding of van werkzaamheden is niet makkelijk. Niemand wil graag toegeven dan zijn werk of opleiding eigenlijk weinig maatschappelijke betekenis heeft. Toch moeten wij hierover praten en actie nemen, al is het maar om te voorkomen dat Nederland straks echt stil staat.
