We trekken weg uit het midden. Dat is de maatschappelijke trend die steeds meer voelbaar wordt. Het geldt voor de werkgelegenheid, de politiek en voor bedrijven. De bestaande zekerheden vallen weg. Hoe moeten we hier op inspelen? Wat betekent dit voor het MBO- en het HBO-onderwijs? Er ontstaan in elk geval nieuwe kansen. Onderwijs: pak het initiatief!
Het midden brokkelt af. Dat is de trend in Nederland, maar ook uit buiten Nederland. De werkgelegenheid van het traditionele middenkader valt steeds sneller weg. Administratieve beroepen, front-office medewerkers en bijvoorbeeld afdelingsmanagers zijn steeds minder nodig. Automatisering is vaak een van de oorzaken.
Tegelijkertijd groeit de werkgelegenheid aan zowel de onder- als aan de bovenkant van de arbeidsmarkt. Het midden valt weg, de uitersten groeien.
Wat geldt voor de werkgelegenheid geldt ook voor bedrijven. Winkels die zich op de middengroepen richten, zoals V&D en Perry Sport, vallen om, terwijl zowel de Action als de Bijenkorf sterk groeien. Het geldt eveneens in de politiek. Kijk bijvoorbeeld naar de VS waar rechts en links meer aanhang krijgen dan het midden.
De gevolgen voor het MBO
Het wegsmelten van het midden heeft grote gevolgen voor het MBO-onderwijs. Voor welke beroepen leidt je de studenten op? Welke functies en bedrijven bestaan over drie jaar nog? Wat is het beroepsperspectief van de studenten?
In deze onzekere tijd kan niemand met zekerheid een definitief antwoord geven. Ook toekomstige werkgevers niet. En dat heeft direct grote invloed op het MBO. Bij het vaststellen van examendoelen en –eisen hebben bedrijven grote invloed. Steeds meer opleidingen werken samen met bedrijven bij de invulling van het onderwijs. Als de bedrijven geen richting kunnen geven, is het dan zinvol om hen zo’n grote rol in het onderwijs te geven?
Ik denk het niet. Naar mijn idee is het tijd dat opleidingen nog meer na gaan denken over hun opleiding van studenten. Een eigen toekomstbeeld ontwikkelen van de vakman van de toekomst, breder kijkend naar de ontwikkelingen en op meer afstand van de bestaande bedrijven. Een ondernemende blik op de toekomst.
Het HBO
Het HBO komt in een lastiger positie, of zit daar misschien zelfs al in. Steeds meer studenten stromen in vanuit het MBO. Van sommige MBO-opleidingen stroomt maar liefst 70% door naar het HBO! Zo wordt het HBO een verlengde MBO.
Aan de andere kant bestaat de concurrentie met de universiteiten. Veel HBO-studenten vervolgen daar hun opleiding. Het HBO zit in de spagaat tussen het MBO en de universiteit.
Voor de HBO-opleidingen geldt het zelfde als voor het MBO: ontwikkel een helder perspectief vanuit een ondernemende blik op de toekomst.
Toch is de situatie voor het HBO lastiger dan voor het MBO. Richt het MBO zich meer op praktijkgerichte beroepen, het HBO richt zich steeds meer op het wetenschappelijk onderwijs. Wat is nu precies de beroepscomponent van het HBO? Wat voegt het HBO toe ten opzichte van het MBO? Deze vraag is de te prangender daar zoveel studenten het MBO als vooropleiding hebben.
Kansen te over
Berichten over bedrijven die sluiten, arbeidsplaatsen die wegvallen en toenemende onzekerheid leiden al gauw tot een negatief gevoel over de toekomst. Toch is dat beslist niet nodig. Ook al vallen bedrijven om, de vraag naar hun producten blijft bestaan. Het wegvallen van traditionele bedrijven biedt ruimte aan nieuwe initiatieven, waarbij ook gebruik gemaakt kan worden van nieuwe technologie.
Vertaald naar het onderwijs betekent dit dat de opleiding tot filiaalmanager misschien niet meer zo relevant is. Maar een opleiding voor webwinkels is des te actueler! En een keuzedeel over het zakelijk gebruik van socal media is ook een zinvolle aanvulling.
Een eigen toekomstbeeld ontwikkelen van de vakman van de toekomst, breder kijkend naar de ontwikkelingen en op meer afstand van de bestaande bedrijven. Dat is de uitdaging voor docenten en managers. Met een ondernemende blik op de toekomst.
