De SWOT-analyse wordt vaak gebruikt bij het opstellen van een ondernemingsplan. Voor veel studenten blijkt het best lastig om met hun SWOT goede en zinvolle resultaten te halen. Het opstellen van een SWOT-analyse vergt abstract denken. Daarnaast zijn er ook een aantal veel voorkomende fouten. In deze blog staat de beste manier van lesgeven in de SWOT-analyse centraal.
De afkorting SWOT staat voor Strenghts, Weaknesses, Opportunities en Threats. Met de SWOT-analyse breng je in kaart wat de kansen en bedreigingen zijn, en wat de sterke en zwakke punten zijn. De SWOT-analyse wordt veel gebruikt bij onderwijs over ondernemen, bijvoorbeeld voor het keuzedeel Ondernemerschap mbo.
Veel voorkomende fouten
Zo eenvoudig als het begrip SWOT ook klinkt, het opstellen van een SWOT-analyse blijkt in de praktijk vaak niet eenvoudig. Bij het onderwijs over de SWOT worden een paar fouten vaak gemaakt:
Abstractie
Het opstellen van een SWOT betekent dat je afstand neemt tot je idee. Het vergt enig abstract denken. Voor veel studenten, op mbo- maar ook op hbo-niveau, is dit best lastig. Het SWOT-concept wordt meestal kort geïntroduceerd, waarna de student zelfstandig aan de slag moet. De uitleg is dan te gering, en de tijd te kort.
Het werkt veel beter als je er meer tijd voor neemt. Deze tijd verdien je terug bij het uitwerken van het ondernemingsplan.
Wat is het onderwerp?
De belangrijkste vraag is: wat is het onderwerp van de SWOT? Meestal word de fout gemaakt om het eindresultaat tot onderwerp te nemen. Studenten wordt gevraagd naar een product voor hun bedrijf, bijvoorbeeld een hotel voor vrouwen tussen 25 en 40 jaar met een spa, op de Veluwe. Maar dat is het eindresultaat van een SWOT.
Beter is het om uit te gaan van de klantvraag: vrouwen tussen de 25 en 40 zijn zwaar belast, met werk, relatie en kinderen. Die vrouwen hebben regelmatig behoefte aan een moment om bij te tanken, los van alle verplichtingen. Deze klantvraag staat aan het begin van de SWOT en is het uitgangspunt voor de analyse. Meer informatie over het omgaan met de klantvraag vind je hier.
Wanneer stel je een SWOT op?
Vaak wordt de SWOT-analyse pas toegepast als het product al is uitgewerkt. Veel beter is het om de SWOT-analyse al in het begin te gebruiken: bij het uitwerken van het bedrijfsidee. Meer daarover lees je in De Kern van Ondernemen vanaf bladzijde 70.
Examineer!
Omdat het opstellen van een goede SWOT-analyse lastig is en enige abstractie vereist zijn studenten niet erg gemotiveerd om het te maken. Het resultaat valt daarom vaak tegen. Omdat de interne motivatie ontbreekt helpt externe motivatie in de vorm van een examen. Meer informatie vind je hier.
De SWOT-analyse is dan een examenmoment. Ook hier geldt dat je de tijd terugverdient bij de beoordeling van het ondernemingsplan.
Zo zet je de SWOT-analyse in in de les
Om succesvol les te geven over de SWOT-analyse is het belangrijk stap voor stap te werken, en daar voldoende tijd voor uit te trekken. Dat kan in de vorm van de volgende zes stappen.
Les 1 Uitleg SWOT
Bespreek de opzet van de SWOT. Geef daarbij ook aan wat het belang van een SWOT is en wanneer je deze moet toepassen; begin bij de klantvraag.
Bespreek de SWOT-analyse aan de hand van een voorbeeld, doe dit klassikaal.
Les 2 Opportunities
In de tweede les staan de opportunities centraal. Ga hier dieper op in, aan de hand van een idee voor een bedrijf, aan de hand van koopargumenten van toekomstige klanten. Maak eventueel hier gebruik van.
Laat studenten een opportunity bedenken. Vraag minimaal 10 koopargumenten, met onderbouwing waarom dit vanuit de toekomstige klant koopargumenten zijn.
Les 3 Strengths
In de derde les staan de sterktes centraal. Laat de studenten de uitwerking van hun idee, hun toekomstig product, beschrijven in de vorm van sterktes.
Vraag minimaal 10 sterktes, met onderbouwing. De onderbouwing moet een antwoord zijn op een koopargument van de klant. Zet ze aan het werk, het moeten goede argumenten zijn.
Les 4 Threats
De bedreigingen komen aan bod in de vierde les. Wat zijn de mogelijke bedreigingen van het idee? Deze zullen vaak uit de omgeving komen, bijvoorbeeld in de vorm van concurrentie.
Vraag ook hier weer 10 bedreigingen, met bijbehorende goede onderbouwing.
Les 5 Weaknesses
De mogelijke zwaktes zijn het onderwerp van de vijfde les. Wat zijn de zwakke punten van het idee en zijn uitwerking? Veel zwaktes liggen wellicht bij de ondernemer en zijn organisatie.
Geef ook hier weer minimaal 10 zwaktes, met bijbehorende onderbouwing.
Les 6 Samenvatting en voorbereiding op het examen
De zesde en laatste les worden de voorgaande lessen samengevat. De student maakt een overzicht van alle argumenten. Hoe verhouden deze zich tot elkaar? Versterken ze elkaar, of werken ze elkaar tegen?
De student maakt per sterkte, zwakte, bedreiging en kans een selectie van de drie belangrijkste argumenten. Hiervan maakt hij een document. Dit document is zijn input voor het examen SWOT.
Examen
Voor het onderdeel “SWOT-analyse” is een examen beschikbaar. Deze kan je hier aanvragen.
Veel scholen combineren de SWOT-analyse met het onderdeel “ondernemingsplan”. Op zich kan dit. Maar door de SWOT-analyse eerst te examineren wordt de belasting van het ondernemingsplan minder hoog. Voor de studenten is de spanningsboog kleiner, en de motivatie groter.
Ik vraag me af f het gebruik bij een nieuwe onderneming goed kan. Wat zijn de sterktes en zwaktes bij een onderneming die nog opgezet moet worden? Bij de toepassing op het idee, maak je toch geen gebruik van de SWOT analyse, maar alleen van de 4 termen waar SWOT voor staat? De analyse met strategische opties is dan lastig. Maar ik ben geen marketeer, dus wellicht weten anderen hoe dit goed kan worden gedaan.
Bij de SWOT zijn er 2 misverstanden:
1) het gaat alleen over “het bedrijf”.
Bij een SWOT-analyse neem je alle relevantie onderwerpen mee.
Daarbij gaat het ook om de bemanning: wat brengen de ondernemers mee aan kennis en vaardigheden?
Een praktisch voorbeeld: de ondernemers hebben een fantastisch product en goede mogelijkheden op de markt.
Helaas hebben ze minder verstand van moderne marketing en geen verstand van boekhouden.
Dat zijn belangrijke onderwerpen bij een SWOT van een nieuw bedrijf.
2) Een SWOT kan je alleen maar maken bij een bestaand bedrijf.
Dat klopt niet.
Je kan een SWOT maken in elke fase: bij het bedenken van het idee tot en met bedrijfsbeeindiging.
Dus je stelt de SWOT op als je al wel een bedrijfsidee hebt (een product, een ondernemer(steam), Hoe doe je dit dan voor een bedrijf dat nog opgezet moet worden (bij het nog moeten bedenken van het idee)? Of gebruik je dan de persoonlijke SWOT?
Dat doe je op de zelfde manier. Je gebruikt daarbij de vraag: “wat als”.
Je redeneert dus in de toekomende tijd.