Op het gebied van ondernemend gedrag en ondernemerschap kan het Hbo nog veel van het Mbo leren. Beide opleidingsniveaus begeleiden hun studenten steeds meer op deze gebieden. Terecht, want zowel de studenten als de samenleving vragen er om. Afgelopen week nam ik deel aan een conferentie hierover van Hbo-instituten. Mijn conclusie is dat het Mbo op ten minste drie gebieden een voorsprong heeft genomen. En op mijn fundamentele vraag heb ik geen antwoord gekregen.
Afgelopen vrijdag nam ik deel aan een werkconferentie over ondernemende competenties, georganiseerd door de Hogeschool Utrecht. Deze werkconferentie had als doel om te komen tot een gevalideerde set van algemene competenties die betrekking hebben op ondernemerschap. Circa 30 Hbo-docenten en deskundigen namen deel.
Het is de bedoeling dat deze en volgende werkconferenties leidt tot een set van competenties die algemeen toepasbaar zijn in het onderwijs en die de studenten helpen om betere ondernemers te worden.
Nog meer ondernemerscompetenties?
Op het gebied van ondernemerscompetenties is de afgelopen 25 jaar veel onderzoek gepubliceerd. In hoofdlijnen convergeren de resultaten naar een zelfde resultaat. In Nederland heeft Martijn Driessen veel onderzoek gedaan naar ondernemerscompetenties. Dit heeft onder meer geleid tot de E-scan. Door het grootschalige gebruik van deze test blijft deze actueel. In mijn beleving is deze set van competenties goed toepasbaar.
Het Mbo heeft al jaren ervaring met ondernemend onderwijs, onder andere met het certificaat ondernemerschap. Het blijkt dat dit certificaat prima voldoet voor studenten die een eigen bedrijf willen starten. Maar een veel grotere groep studenten wil wel ondernemend zijn, maar niet meteen een eigen bedrijf starten of ZZP-er worden. Uit de discussie vrijdag bleek dat dit ook voor het Hbo geldt.
Om deze redenen voert het Mbo vanaf 2016 zogenaamde keuzedelen in: een keuzedeel Ondernemend Gedrag voor ondernemende medewerkers en een keuzedeel Ondernemen voor díe studenten die een eigen bedrijf willen starten. Wie hierover meer wil weten kan contact opnemen.
Deze opdeling in ondernemend gedrag en ondernemen zou ook voor het Hbo goed zijn.
De relatie met de praktijk
Al dat onderzoek naar ondernemerscompetenties heeft een groot nadeel: het beschrijft de competenties van een persoon zonder context. Maar competenties komen pas tot werking in de praktijk. Zonder de toets aan de praktijk blijft het theorie. Vergelijk het met bijvoorbeeld voetbal. Al weet je wat risico een bal pasen is, al heb je spelinzicht, al heb je honderden wedstrijden gezien, geanalyseerd en beschreven; pas als je zelf een wedstrijd speelt weet je wat voetballen is.
Hier klemt het bij het ondernemend onderwijs, en niet alleen bij het Hbo. Te vaak wordt ondernemend gedrag en ondernemerschap theoretisch benaderd bijvoorbeeld in de vorm van marketingplannen en ondernemingsplannen. Daar is niets mis mee, maar om het zinvol te laten zijn en blijven is de praktijk essentieel. Doen, ervaren en voelen is de ideale leerweg.
Rolmodel
Op welke manier vormen het instituut, de studierichting en de docenten op het gebied van ondernemend gedrag en ondernemen een rolmodel voor de studenten? Uit ons onderzoek “Ondernemend Onderwijs op het kantelpunt” blijkt dat het rolmodel een en misschien wel dé kritische succesfactor is.
Er zijn beslist voorbeelden van succesvol ondernemend onderwijs in het Hbo. Wat me telkens weer opvalt is het effect van de inbedding in de beroepspraktijk. Naarmate het ondernemende onderwijs beter aansluit bij de beroepspraktijk blijkt het effectiever en succesvoller te zijn. Overigens geldt dit niet voor die beroepsrichtingen waar ondernemend gedrag en ondernemen niet geaccepteerd zijn.
Ondernemen op Hbo-niveau?
Mijn conclusie is dat het Hbo zou kunnen of moeten voortbouwen op de ervaringen van het Mbo. Werk verder op basis van de competenties die voor het Mbo al zijn uitgewerkt. Verbindt en veranker je ondernemend onderwijs met de beroepspraktijk en versterk je invulling van het rolmodel voor de studenten. Training en begeleiding van docenten op dit gebied is een goede stap.
En dan nu mijn fundamentele vraag. Bestaat er ondernemend gedrag op Mbo, Hbo of academisch niveau?
Ik denk het niet. Het kennisniveau van deze opleidingsniveaus verschilt, maar de ondernemende competenties voor de studenten zijn gelijk. En meer kennis maakt je niet meteen tot een betere ondernemer. Volgens mij kunnen we in Nederland toe met één definitie van ondernemen, bijvoorbeeld in de vorm van het certificaat ondernemerschap. Maar svp wel getoetst aan theorie èn praktijk!
In jouw betoog vallen mij drie aspecten op:
– mbo en hbo dienen, binnen de context van “ondernemen” (werkwoord) meer op elkaar aangesloten te zijn/worden! Daar ben ik het hartgrondig mee eens. Ik zou nog verder willen gaan en pleiten voor een leerlijn “ondernemen”. Daarbij een appèl doen op ondernemendheid en oriëntatie op Ondernemerschap.
– theorie is goed maar dient middel te zijn tot. Ik wil dit standpunt graag borgen met de leercirkel van Kolb. Door de concrete ervaring en reflectie daarop ontstaat mogelijk een gerichte vraag naar kennis, naar een uitleg, naar een handleiding en vervolgens wordt een nieuwe/andere keuze gemaakt voor een volgende stap. Learning by doing, geeft een sterke verankering er ontstaat inzicht.
– tenslotte ondernemend gedrag; wat mij betreft is ondernemen een intentioneel gerichte act, er is initiatief, er is gedrevenheid met een doel in zicht. Onderwijs in ondernemen dient aantrekkelijke leerarrangementen te organiseren, opdat ondernemen als vanzelf wortel schiet. Het project Student Company is daar een heel mooi voorbeeld van.
Wim Rutgers
Mooie opsteker voor het MBO!!
Ik zie ook mooie initiatieven voorbijkomen.
Hoor van veel ondernemers dat zij, in tegenstelling tot een aantal jaren geleden, iets met het onderwijs willen. En.. het onderwijs wil inmiddels ook samenwerken. Doorlopende leerlijn is mooi plan.
Eens met jouw stelling dat het niet theoretisch moet blijven.
Haal het bedrijfsleven binnen en ga naar buiten als MBO en HBO.