Een commissie van wijze mannen heeft onder de titel “Denkwerk” een advies gegeven over de toekomstige arbeidsmarkt. De belangrijkste adviezen: geef robots de ruimte en zorg dat mensen zich beter aanpassen aan de nieuwe technologie. Zal focus op ICT en het vergroten van de onzekerheid van mensen inderdaad leiden tot een betere arbeidsmarkt? De echte oplossing is: meer oog voor mensenwerk.
De onafhankelijke denktank Denkwerk heeft een analyse gemaakt van de arbeidsmarkt en heeft adviezen gegeven voor de toekomst. De denktank voorziet tekorten op de arbeidsmarkt en geeft oplossingen voor deze tekorten. Hun oplossing is simpel: geef de technologie de ruimte en laat de mensen en de samenleving zich daar op aanpassen.
Zou dit de oplossing zijn?
Nu moet je niet op elk ongevraagd advies reageren. Maar in dit geval is het toch verstandig er op in te gaan. Want wie vormen die “onafhankelijke” denktank? Onder het advies staan de volgende namen: Boston Consulting, DSM, DNB, Unilever, NIBC, AXA, ING, Heineken, hoogleraar, directeur Sociale Zekerheid en een adviesbureau voor digitalisering.
Hoezo onafhankelijk? Alle reden om het advies eens goed te lezen.
Structurele verandering arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt is structureel aan het veranderen. Het tekort aan personeel loopt op, vooral het tekort aan gekwalificeerd personeel op mbo- en hbo-niveau. De komende jaren wordt dit tekort een probleem. Vanaf ongeveer 2021 zal de beroepsbevolking niet meer groeien, maar langzaam afnemen. Op dit moment zijn er voldoende schoolverlaters en nieuwe Nederlanders om de nieuwe banen te vervullen, na 2021 is dat niet meer het geval.
Dit probleem doet zich niet alleen in Nederland voor. Ook Engeland begint dit probleem te merken. Duitsland is ons daarop al enige stappen voor. Duitse scholen hebben te weinig docenten, bedrijven kunnen het werk niet aan. Duitsland voorziet de behoefte aan 300.000 nieuwe Duitsers per jaar, voor de komende tientallen jaren!
Geld is geen probleem meer, de slag om gekwalificeerd personeel is begonnen.
Aanbevelingen Denkwerk
De denktank heeft een viertal adviezen:
- “Geef robots de ruimte. Welke beroepen moet we behouden, welke beroepen moeten we reduceren met ICT?”
- “Schaf het vaste contract af. Vervang het door een contract van bijvoorbeeld maximaal vijf jaar. Dan worden mensen gedwongen zich af te vragen of ze bij- of omscholing nodig hebben.”
- “Overheid: betaal mee aan opleiding en ondersteun carrièreswitch.”
- “Werkgevers: verdubbel het budget voor scholing én besteed het beter.”
Samengevat is hun advies: volop inzetten op ICT en de mensen daarop aanpassen.
Meer oog voor mensenwerk
Helemaal zeker van het succes van hun advies is de denktank toch niet. Het lid Ter Haar vreest dat het einde van de vaste baan niet voor iedereen goed uitpakt. “We leiden meer mbo-ers op dan er banen voor hen zijn. Als zij geen vast contract meer kunnen krijgen, leidt dat toch tot onzekerheid”, zegt hij in de NRC.
Dat is precies het grote probleem van dit advies. Het advies is gebaseerd op verdere uitrol van de huidige ICT. Daarop moeten de mensen zich aanpassen. Mensen moeten zich aanpassen op de mogelijkheden die de ICT biedt en ze moeten leven met meer onzekerheid over hun werk en inkomen.
Maar waarom ontwikkelen we geen ICT die zich aanpast aan de mens? ICT dat makkelijker werkt, dat de mensen beter helpt, waarvoor geen lange en dure opleidingen nodig zijn en waarvoor de samenleving niet op de schop hoeft? Innovatie op dit gebied en van de zogenaamde userinterface blijft al jaren achter.
Nog fundamenteler is de vraag of de toegevoegde waarde van ICT wel zo groot is. Neem nu het onderwijs. De afgelopen jaren is er driftig geëxperimenteerd, met Flipping the Classroom, MOOCS, ELO’s, games en dergelijke. Over de volle breedte van het onderwijs zie je een terugtrekkende beweging, de rol van docenten blijkt niet te vervangen door ICT. De technische middelen zijn nuttig, maar zijn vooral nuttig ter ondersteuning van de docent.
Werk, economie en de samenleving zijn mensenwerk. Daar heeft de denktank te weinig oog voor.
Dit zijn de leden van de onafhankelijke groep “Denkwerk”:
• Jaap Winter (55), hoogleraar ondernemingsrecht, oud-bestuursvoorzitter Vrije Universiteit Amsterdam,
• Frans Blom (56), topman Boston Consulting Group Nederland, mede-oprichter DenkWerk,
• Feike Sijbesma (59), topman DSM, commissaris bij DNB en Unilever,
• Angelien Kemna (61), commissaris bij zakenbank NIBC en de Franse verzekeraar Axa,
• Bernard ter Haar (63), directeur-generaal Sociale Zekerheid en Integratie op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid”,
• Hans Wijers (68), president-commissaris bij ING en Heineken, oud-minister van Economische Zaken (D66), mede-oprichter DenkWerk,
• Marelle van Beerschoten (32), oprichter Digital Shapers, een adviesbureau op gebied van digitalisering, en
• Boudewijn Wijnands (26), oprichter Deedmob, een online platform voor vrijwilligerswerk.
Mooie kritische noot. vragen die ik bi het stuk in het nrc elf heb zijn:
1. Wat zijn die toekomstige banen dan? Als dat nu al 1% is dan zijn ze als voorbeeld benoembaar
2. Zijn banen zo universeel uitwissel baar, na scholing als deze mensen doen voorkomen?
3. Kan en willen veel mensen in de zorg of onderwijswerken?
4. kunnen leerprocessen zoals beschreven idd verkort worden met behoud van de zelfde kwaliteit?