Nieuwe mogelijkheden voor een bedrijf ontstaan door met een duurzame blik naar het bedrijf te kijken. Zo wordt duurzaamheid een ander woord voor “ondernemen voor de toekomst”. Maar vanzelf zal dat niet gaan. De situatie rond duurzaamheid lijkt sterk op die rond het thema “ondernemen” zo’n 10 jaar geleden. Om het succes van ondernemerschap te evenaren moeten er nog wel twee stappen gezet worden.
Rond duurzaamheid bestaat een opvallende tegenstelling. Bedrijven gebruiken duurzaamheid steeds vaker als argument bij de verkoop van hun aanbod. In het nieuws is het duurzaamheid dat de klok slaat. De productie van voedsel wordt kritisch bekeken. Er komt meer regelgeving rond duurzaamheid, duurzame producten zoals elektrische auto’s krijgen zelfs financiële voordelen en subsidies.
Studenten gaan de straat op om te demonstreren vóór een duurzame samenleving. Gezien de vele aandacht en het grote belang ervan zal duurzaamheid inmiddels wel een voorname plaats in het onderwijs verworven hebben, zou je denken.
Net als bij ondernemerschap
Opvallend genoeg is dat juist níet het geval. Sommige docenten zijn heel gedreven over dit thema, maar dat lijken eerder uitzonderingen. Opleidingen besteden er enige aandacht aan in de opleiding, binnen het mbo wordt het keuzedeel Duurzaamheid regelmatig gekozen. Duurzaamheid lijkt best wel belangrijk, maar het wordt nauwelijks als urgent opgepakt.
De situatie rond duurzaamheid lijkt sterk op die rond het thema “ondernemen” zo’n 10 jaar geleden. Het maatschappelijk belang van ondernemen en ondernemerschap groeide toen sterk. Ook toen was er een kleine groep van gedreven docenten die zich er sterk voor maakten. Ook toen sloten de opleidingen en de collega’s zich schoorvoetend aan.
Inmiddels worden ondernemend gedrag en ondernemerschap beschouwd als een vanzelfsprekend onderdeel van het onderwijs. De vertaling van duurzaamheid naar het onderwijs zal waarschijnlijk net zo verlopen.
Stap 1 Beeldvorming
Maar vanzelf zal dat niet gaan, doordat de beeldvorming op dit moment vaak niet positief of wervend is. Vaak wordt het gebracht als een negatieve boodschap: hoe slecht het gaat met het milieu, de aarde, de berg plasticafval en vul maar aan. De positieve kanten zoals wereldwijd afnemende armoede en het ontstaan van nieuwe kansen en oplossingen krijgen veel minder aandacht.
In de beeldvorming wint het negatieve gevoel rond duurzaamheid het van het positieve gevoel, de overtuiging dat er problemen zijn en dat we die kunnen oplossen. Dat negatieve imago trekt studenten niet aan, maar stoot het eerder af.
Hoe belangrijk beeldvorming is blijkt uit dit voorbeeld. De opleiding “Duurzaamheid” van een onderwijsinstelling trok te weinig studenten. De naam van de opleiding werd veranderd in “Future Studies”; de inhoud van de opleiding bleef gelijk. De opleiding trekt inmiddels erg veel studenten.
Stap 2 Te simpel of te groot
Een andere stap die gezet moet worden heeft betrekking op de invulling van het onderwijs. Veel lessen Duurzaamheid worden op een bijna triviale manier ingevuld: draai een druppelende kraan dicht, gebruik geen plastic zakken of gebruik LED-verlichting. Voor veel studenten is dit zo vanzelfsprekend dat het ze niet boeit. Duurzaamheid wordt op deze manier te simpel benaderd.
Een andere valkuil is dat problemen te omvangrijk worden opgepakt. Zo omvangrijk dat het de belevingssfeer en de mogelijkheid van de student om er iets aan te doen ver overstijgt. Het smelten van de ijskap is daarvan een voorbeeld. Duurzaamheid is hierbij te groot. “Als het zo groot is en ik kan er toch niets aan doen, laat dan maar”, is dan de reactie.
Vertalen naar beroep
De ontbrekende stap is de praktische vertaling van duurzaamheid naar het beroep. Daarbij gaat het erom dat studenten gaan herkennen wat de práktische vertaling van duurzaamheid in de beroepspraktijk betekent. Dat kan gaan om min of meer vanzelfsprekende dingen; in de bouw bijvoorbeeld over het scheiden van afvalstromen en het hergebruik.
Maar het kan ook gaan over innovatieve verbeteringen, zoals het terugwinnen van niet-gereageerd cement in beton. Of nog een stap verder: moleculaire recycling. Daarbij wordt bijvoorbeeld plastic gerecycled tot kleine moleculaire delen, delen die weer gebruikt worden om er schoon plastic van te maken.
Door met een duurzame blik naar het bedrijf te kijken ontstaan nieuwe mogelijkheden en is duurzaamheid een ander woord voor “ondernemen voor de toekomst”.
