Veel mbo-studenten stromen door naar het hbo. Om de stap te verkleinen oriënteren mbo-studenten zich in het derde jaar op de vervolgopleiding. Desondanks stopt rond 45% van de mbo-studenten in het eerste jaar met de hbo-opleiding. De overstap van mbo naar hbo blijkt moeilijker dan gedacht. In deze blog aandacht voor de valkuilen bij de overstap van mbo naar hbo en over de rol die het keuzedeel Ondernemend Gedrag daarbij kan spelen.
Voor veel mbo-studenten is het mbo niet hun eindopleiding. Ongeveer 40% van de studenten met een mbo-4 opleiding stroomt door naar het hbo. Tien jaar geleden was dit hoger: rond de 50%. Bijna de helft van hen, 45%, rondt de hbo-opleiding binnen vijf jaar met succes af.
In het eerst studiejaar stopt ongeveer een kwart van de studenten met een hbo-opleiding. Daarnaast stapt ongeveer 20% van de studenten over naar een andere opleiding of naar een andere school. Na het eerste jaar beëindigt rond 10% van de studenten de opleiding. Dit zijn de meest recente cijfers, van 2022. Het eerst jaar blijkt voor veel mbo-studenten een grote stap.
Valkuilen
De overstap van mbo naar hbo blijkt in de praktijk moeilijker te zijn dan gedacht. De overstap kent een aantal valkuilen waarmee rekening moet worden gehouden. Dit zijn:
Minder vaardigheden en meer theorie
Het hbo biedt minder onderwijs in de vorm van stage, en veel meer in de vorm van college.
Het tempo op het hbo is hoger
De hoeveelheid lesstof is groter dan op het mbo. Er is minder aandacht voor herhaling ervan.
Meer diepgang
Op het hbo wordt dieper ingegaan op de begrippen. Dat vereist van studenten grotere leesvaardigheid en meer abstractievermogen.
Zelfstandigheid
Van hbo-studenten wordt verwacht dat ze zelfstandig het onderwijs plannen en volgen. Er is veel minder begeleiding en zorg dan op het mbo.
Samenwerken
Binnen het hbo wordt veel intensiever samengewerkt om de lesstof eigen te maken.
De voormalige mbo-student moet zich dus enerzijds in een hoog tempo veel meer kennis eigen maken en anderzijds wordt hij aangesproken op communicatieve en ondernemende vaardigheden. Uit het grote aantal afvallers blijkt dat de stap voor veel studenten te groot is en dat de voorbereiding op kennis en vooral op vaardigheden beter kan.
De rol van ondernemend gedrag
Veel mbo-opleidingen bieden op dit moment hun studenten al de mogelijkheid zich voor te bereiden op de overstap van mbo naar hbo. Dat kan met het keuzedeel “Voorbereiding hbo”. Hierin wordt aandacht besteed aan vaardigheden die van belang zijn voor het hbo. Maar in de praktijk blijkt dat er ruimte is voor verbetering van de voorbereiding.
Het keuzedeel “Ondernemend Gedrag” zou wel eens een betere voorbereiding op het hbo kunnen zijn. In dit keuzedeel reflecteert de student op en oefent hij belangrijke vaardigheden rond samenwerken en het ontwikkelen van abstractievermogen. In Ondernemend Gedrag gaat de student aan het werk met vaardigheden zoals communicatie, samenwerken en argumenteren en discussiëren. Deze vaardigheden heeft een student nodig om op hbo-niveau te kunnen functioneren.
Ondernemend Gedrag in het laatste jaar
Ondernemend Gedrag wordt vaak gekozen en wordt veel in het eerste leerjaar aangeboden. Regelmatig wordt het als onderdeel van LOB aangeboden. Dit is voor opleidingen de makkelijkste optie.
Maar studenten halen het meeste uit dit keuzedeel als het in het laatste studiejaar wordt aangeboden. Ze zijn volwassener, hun reflectievermogen is groter en ze hebben een beter beeld van hun toekomstige beroepspraktijk. Bij het keuzedeel Ondernemend Gedrag staat de beroepspraktijk centraal. Zo krijgen studenten een beter beeld van hun vaardigheden en kunnen ze een goed gewogen besluit nemen om te gaan werken of om door te studeren.
Studenten halen het meeste uit het keuzedeel Ondernemend Gedrag als het tempo hoog is en als er een concreet resultaat verwacht wordt. Het hoge tempo is een van de belangrijkste struikelblokken op het hbo, en zo wennen de studenten er vast aan. Door te sturen op resultaat wennen studenten aan meer zelfstandigheid en aan samenwerken op een volwassen niveau.
Ondernemend Gedrag als keuzedeel is daarom een goede voorbereiding op een hbo-opleiding!
Onder het kopje Minder vaardigheden, meer theorie, wordt alleen gesproken over de hoorcolleges. Maar de echte bottleneck voor veel studenten in het Hbo is de hoeveelheid literatuur. Als je geen tijd aan boeken wilt of kan besteden ga je het in het Hbo niet redden. Het gaat niet alleen om begrijpend lezen, maar ook om ‘georganiseerd’ lezen: hoe haal je de info uit 500 pagina’s tekst. Daar zouden Mbo’s veel meer aandacht aan moeten besteden.
Een andere is, dat studenten vaak geen goed beeld van de beroepspraktijk hebben. Het werk dat Mbo-ers in bepaalde sectoren doen is soms heel anders dan wat er van Hbo’ers wordt gevraagd. Voor sommige beroepen (bijv. sociaal werk) zijn er goede documentaires die de moeite van het bekijken waard zijn. Door de opleidingen gemaakte voorlichtingsfilms vertellen meestal niet het hele verhaal.