Onderwijs op het gebied van ondernemend gedrag en ondernemerschap binnen de bestaande kaders loopt vast. Ondanks de toenemende aandacht voor het thema ondernemerschap in het onderwijs lijkt de kloof met het beroepenveld en de samenleving groter te worden.
Wij hebben onderzocht hoe ondernemend onderwijs verbeterd kan worden. Bijna 200 docenten, onderwijsmanagers en studenten hebben via een enquête bijgedragen. Ongeveer 40 mensen hebben in interviews hun mening toegelicht. De stand van ondernemend onderwijs, een samenvatting aan de hand van drie dilemma’s.
De afgelopen tien jaar zijn er veel ontwikkelingen op het gebied van ondernemerschap. Binnen het onderwijs wordt er op verschillende manieren ingespeeld op de noodzaak om meer aandacht te besteden aan ondernemerschap. Ondanks de toenemende aandacht voor het thema ondernemerschap in het onderwijs lijkt de kloof met het beroepenveld en de samenleving groter te worden.
Onderzoekers stellen vast dat Nederlandse ondernemers niet voorop lopen bij het introduceren van nieuwe producten en diensten. In vergelijking met landen met meer succesvolle ondernemers besteedt het Nederlandse onderwijs niet voldoende aandacht aan ondernemen. Tegelijkertijd groeit de noodzaak om studenten voor te bereiden op een samenleving die meer ondernemerschap vraagt. Het is daarom urgent dat binnen het onderwijs meer en beter aandacht wordt besteed aan ondernemerschap.
Drie dilemma’s
Wij hebben de stand van het ondernemend onderwijs onderzocht langs twee lijnen: via een online-enquête en via interviews. De resultaten laten zich samenvatten in drie dilemma’s.
- Het nieuwe ondernemerschap ontstaat in de creatieve sector, in zorg en welzijn en in technische richtingen. Het huidige ondernemende onderwijs stoelt op het traditionele handelsonderwijs.
- Ondernemend onderwijs sluit te weinig aan bij de intrinsieke motivatie van studenten.
- De onderwijskundige aanpak, de organisatie en de lesmethoden gaan voorbij aan ondernemend gedrag.
Uit deze dilemma’s blijkt dat ondernemend onderwijs gebaseerd is op uitgangspunten die nu niet meer gelden. Er is een paradigmawisseling nodig: van aangepast handelsonderwijs naar ondernemend onderwijs dat toegespitst is op de nieuwe economie.
De rol van het onderwijs
Deze paradigmawisseling heeft grote gevolgen voor de manier waarop ondernemend onderwijs wordt ingericht. De rol van de docent wordt nog belangrijker dan al het geval was. Maar de rol verandert wel: van koning in zijn klas naar begeleider. Hij geeft nadrukkelijker invulling in de vertaling van ondernemend gedrag naar de beroepspraktijk. Scholing hierbij is noodzakelijk.
Congruentie tussen ondernemend onderwijs en de ondernemende onderwijsorganisatie is een belangrijke voorwaarde. Dit wordt niet nu altijd ervaren. Voor een succesvol vervolg van ondernemend onderwijs is dit een cruciale voorwaarde.
Ondernemend gedrag en ondernemen is niet iets extra’s, het staat niet naast de ontwikkeling tot vakman maar is er onderdeel van. Ondernemend gedrag is een integraal onderdeel van de opleiding. Niet iedereen hoeft per sé ondernemer te worden. Ondernemerschap ontwikkelt zich tot een specialisatie voor die studenten die een eigen bedrijf willen starten.
Ondernemend gedrag en ondernemerschap leer je niet uit een boek. Het is een combinatie van theorie en doen, in de vorm van een project of een bedrijf. De nieuwe technologie is bij uitstek geschikt om dit te ondersteunen. Digitale methoden en concepten als Flipping the Classroom zijn hiervoor bij uitstek geschikt.
Meer weten?
Wilt u meer weten over dit onderzoek en de resultaten? Vraag dan hier het onderzoeksrapport op. Dit rapport is gratis verkrijgbaar voor docenten en onderwijsmanagers.
Nog meer weten?
Wilt u weten hoe u de resultaten van dit onderzoek kunt vertalen naar uw onderwijs? Op 24 maart publiceren wij de DOE-agenda. De DOE-agenda bevat does and dont’s over ondernemend onderwijs. Het bevat praktische tips die u kunt gebruiken bij de implementatie van ondernemend onderwijs. Vraag hier alvast uw DOE-agenda aan.
Wilt u reageren?
Uw tips, vragen en reacties zijn van harte welkom!
“Bijna 200 docenten, onderwijsmanagers en studenten hebben via een enquête bijgedragen.”
Zijn er ook ondernemers geraadpleegd?
Het onderzoek richtte zich op het onderwijsproces: de docenten die het onderwijs verzorgen, de studenten die het onderwijs krijgen, en de managers die dit proces ondersteunen. Daarnaast zijn ook dienstverleners, altijd ondernemers, geïnterviewd.
De Wereld van de Ondernemer is gebaseerd op onze ervaring met de begeleiding van ondernemers: startende ondernemers, groeiende ondernemers, ondernemers in zwaar weer. De combinatie van begeleiding van ondernemers en ondernemend onderwijs ervaren wij als een meerwaarde. Daarnaast in Gerard Aaftink lid van de vaststellingscommissie van het certificaat ondernemerschap. In deze rol verbind hij de wereld van de ondernemer met het onderwijs.
Mooi! Ik ben zelf bezig (binna afgerond) met de opleiding zij-instromer schoolleider VO. In mijn onderzoek(je) naar ondernemend leiderschap (o.a. interviews van een aantal schoolleiders) blijkt bereidheid maar nog veel onbekendheid. Men wordt (te) veel geleefd door de waan van de dag en komt niet toe aan zaken die men beswt zou willen ontwikkelen. Hier is sprake van het verschil tussen (niet) urgent / (niet) belangrijk. Ondernemende schoolleiders zouden zich in belangrijke mate bezig moeten houden met niet-urgente/belangrijke zaken.
Ik hoop op korte termijn een bestuur te vinden die daar in geloofd en het onderwijs en ondernemerschap durft te combineren 😉
Blijf het ook na lezen reactie eens met Sander. De blik blijft te veel naar binnen. Gebruik de kennis en ervaring van ondernemende mensen;ondernemers, ondernemende ZP-ers en werkondernemers.
Als Zzper met een bulk aan ervaring in het onderwijs en breed opgeleid zowel praktisch als universitair merk ik dat het heel erg moeilijk is om binnen de scholen te komen voor voorlichting, workshop, begeleiding en training. Er is veelal geen tijd en geen geld. Ondernemen in het onderwijs is moeilijk, er is onvoldoende vraag vanuit de scholen om je te vestigen. Veel hulpvragen lopen via de WSNS verbanden, CED’s en grote scholingbrureaus. Zou graag willen vernemen wat het onderzoek daarover heeft te melden .
Groet Bernadette Sanders
Orthopedagoog
Sander Nieland slaat een van de spijkers volop de kop! met zijn vraag: zijn er ook ondernemers geraadpleegd ? Kijk Sander je moet weten dat het onderwijs nagenoeg uitsluitend kwalitatief gestuurd wordt; aantallen studenten, aantallen promoties; studiepunten etc etc. Onderwijs als brug 1)naar je latere leven en/of 2) naar onderzoek en/of 3) naar toepassingen vraagt om tweerichting verkeer op die brug. Laten we het hebben over naar ondernemers en ondernemers naar het opleidingsinstituut. Besturen stel je instituten niet allen volledig open voor ondernemers. laat ze er ook vrijelijk (en letterlijk) gebruik van maken. Van de tools die jullie hebben, van de (slimme) studenten die er zijn. Van de prachtige faciliteiten die jullie hebben Hou onderwijsdoelstellingen van ze weg (dat gaat uitsluitend over complience en studie punten) daar leer je niks van. Ondernemers niet Studenten niet. Geef ondernemers ook de overtuiging dat dat allemaal ook voor hen ter beschikking staat (en niet alleen maar de indruk geven dat dat zo is). Laat ondernemers studierichtingen en studiedoelen bepalen en nadat ze dat hebben gedaan en de student er blij mee is, buig het dan voorzicht (!!!) naar je systeem want anders komt die vermaledijde inspectie weer zeuren. Of doet het Bestuur dat zelf al (zeuren dus) toch niet over aantallen studenten en wat dies meer zij? Politiek besluit dat het voortaan om kwaliteit moet gaan en niet om kwantiteit. Dat zijn maatregelen uit de politiek. Niet uit het onderwijs. Alleen daar lijken ze te timide te zijn geworden. Het zal hun tijd wel duren. De bureaucratie knijpt het systeem de adem af. Maar ook de conditie en de longen van het systeem hebben al te veel geleden. Politici; doe er wat aan. Beloon ondernemers die ook van de school, de HBO en de Universiteit hun “werkplaats” willen maken in plaats van ze weg te jagen met de zo nodig door EZ en Onderwijs samen uitgevonden noodzaak voor “valorisatie”. Daar zitten ondernemers NIET op te wachten want “valorisatie” is niet voor de markt verzonnen maar om bestaande kwantitatieve systemen (nog) beter betaalbaar te maken. Ondernemers willen innoveren en daarbij (zoveel mogelijk) gebruik kunnen maken van zoveel mogelijk gestapelde kennis van docenten en studenten. En van hun enthousiasme… en van hun ambities… en omdat ze een kans (zullen) ruiken die ondernemers te kunnen opvolgen of voor zichzelf te kunnen beginnen.
Natuurlijk kun je ondernemen leren. Je kon het al voordat je naar school ging. Daar verleren mensen hun aangeboren natuurlijk ondernemend gedrag, althans in bijna alle gevallen.
Het goede nieuws is dat je dat gedrag later weer kunt herontdekken en het verder kunt ontwikkelen. Het gaat daarbij om je meta-cognitieve vaardigheden waar het onderwijssysteem geen aandacht aan besteedt, en zoals blijkt uit het in dit artikel beschreven onderzoek, ook nog geen notie van heeft.
Er is voor onderwijs iets te leren en uiteraard ook voor ondernemers, want die hebben er ook geen idee van welke hun natuurlijke talenten zijn die ze kunnen ontwikkelen om betere ondernemers te worden.
En het allerbelangrijkste: ontdekken wat je natuurlijke talenten zijn, hoe je erop kunt reflecteren en ze ontwikkelen in je werk, terwijl je kennis, creatievermogen en samenwerkingsvermogen groeien, dat is voor iedereen weggelegd.
De kenniseconomie is slechts een gedachtensprong verderop voor iedereen met een open ‘mind’,