De laptop neemt een steeds grotere plaats in in het onderwijs. Films, spelletjes en een digitale leeromgeving lijken voordelen te bieden. Maar net als bij veel andere digitale oplossingen staan er steeds meer vraagtekens bij het gebruik van laptops bij ondernemend onderwijs. Doen studenten nog wel mee tijdens de les? Studenten en docenten worden “schermmoe”. Een aantal praktische tips om de digitale voordelen wél te benutten.
Het gebruik van PC’s en laptops in het onderwijs neemt toe. Computersystemen worden al jaren ingezet voor registratie en communicatie: registratie van aanwezigheid, voortgang en cijfers, en niet te vergeten communicatie via e-mails. Het onderwijs volgt daarmee de trend die in het bedrijfsleven in de jaren 80 is ingezet.
Ook onderwijskundig krijgt de laptop een grotere rol. Docenten en opleidingen experimenteren met de toepassing ervan tijdens het onderwijs. Films, social media, games, Flipping the Classroom en bijvoorbeeld MOOCs zijn voorbeelden van toepassingen.
Resultaten vallen tegen
De resultaten vallen vaak tegen. De belofte van vernieuwing wordt vaak niet ingelost. Een paar voorbeelden. Flipping the classroom is populair, ons e-book is duizenden keren gedownload. Maar aansprekende toepassingen in de dagelijkse praktijk ken ik nauwelijks. Het blijft vaak toch te veel een extra film bij een traditionele les.
Gamification is ook een trend. De gedachte daarvan is dat studenten beter leren door de stof in spelvorm aan te bieden, dan zou het geleerde beter verankerd worden. Ik ken diverse games op gebied van ondernemend gedrag en ondernemerschap. Geen enkele komt maar enigszins in de buurt van de praktijk van ondernemen.
Films en Moocs worden vaak ingezet, meestal in combinatie met elektronische leeromgevingen. Echt boeiend is het meestal niet. Moocs zijn vaak “talking heads”. Studenten spelen deze met dubbele snelheid af, dan schiet het ten minste een beetje op.
Didactische basis
Voor alle duidelijkheid: ik ben een warm voorstander van de toepassing van de laptop. De voordelen van flipping the classroom, zeker in combinatie met een elektronische leeromgeving, zie ik als groot. Niet voor niets bieden wij onze methodes ook online aan.
Het probleem met veel toepassingen is dat ze gebruikt worden als extra onderdeel in het bestaande, klassikale onderwijs. Bovendien wordt voorbij gegaan aan het feit dat toepassing van de laptop andere werkvormen of zelfs een andere didactische opzet vereist.
Neem bijvoorbeeld de laptop. Veel opleidingen verplichten de studenten om er een aan te schaffen. “Dus” moeten ze worden gebruikt tijdens de les. Is dat niet zo dan klagen managers en studenten: zo’n dure aanschaf moet wel gebruikt worden.
Het gevolg is dat studenten tijdens de les de aandacht moeten verdelen over het scherm en de uitleg van de docent. Als docent kijk je naar tafels met schermen, en naar studenten die niet naar jou maar naar het scherm kijken. Heb je wel contact met je studenten? Of kijken ze naar Netflix of Dumpert?
Praktische tips
Veel studenten geven aan “schermmoe” te zijn. Op deze manier voegen de dure toepassingen niets toe, en leren ze juist minder. Een paar tips om de voordelen van digitale middelen wel te benutten:
- Hou (eventuele) laptops bij instructie het begin van de les uit. Doe ze alleen aan zodra het echt nodig is. Aantekeningen maken op de laptop? Geloof er niet in. Handmatig aantekeningen op papier maken verhoogt het leerrendement enorm, dat is al jaren uit onderzoek bekend.
- Kijk met de hele groep naar films, niet meer dan drie minuten lang. Geef vooraf instructie of een paar vragen. Laat ze aantekeningen maken. Bespreek de film in de groep. Neem twee of drie aantekeningen in, en lees op wat opgeschreven is. Vraag door wat de schrijver nu precies bedoelt.
- Zet een elektronische leeromgeving in bij BBL en afstandsleren. Dat werkt perfect, zeker voor ondernemend gedrag en voor ondernemerschap.
- Gebruik de elektronische leeromgeving niet tijdens een les! Gebruik de les voor interactie, voor uitleg en voor samenwerken. Laat ze via de elo zelfstandig thuis werken.
- Maak een Facebook-pagina voor de groep. Plaats regelmatig korte berichten tussen de lessen door. Geef bij wijze van huiswerk de opdracht om berichten en resultaten te plaatsen.
- Maak een WhatsApp-groep voor de groep. Biedt de mogelijkheid voor vragen, stuur reminders of tips.
Deze tips prikkelen studenten actiever te zijn. Een film op een elo kijken is passief; kijken, aantekeningen maken en bespreken is veel actiever. Dat zal beslist leiden tot protesten van studenten omdat het lastiger is. Maar het leereffect zit nu eenmaal achter de inspanning.
Heb jij ook aansprekende voorbeelden die goed werken? Deel ze met ons!
Bij mijn methode voor tekststrategie, ‘Drie Denkstappen naar Sterke Teksten’ heb ik een digitale tool ontwikkeld voor tekstvoorbereiding, het TVF. In digitale vorm is het handig om het TVF te gebruiken als je over tijd of afstand samenwerkt aan een tekst. Tijdens trainingen op locatie heb ik echter altijd de gedrukte versie van de tool bij me. Cursisten vinden het inderdaad (zoals in dit artikel ook staat) prettig om met een pen in de hand, als discussiërend met elkaar aantekeningen te maken. Voor mij is dus een combinatie van digitaal en directe, ouderwetse interactie ideaal.
Als docent voor een zaal vol laptops staan is dodelijk voor de inspiratie van de docent en daarmee ook voor de student/cursist. Niet doen, is mijn advies.