“Onze studenten lezen niet”. Welke docent kent deze uitspraak niet, of gebruikt deze niet ook zelf? De media, en zeker de social media, worden steeds visueler. Mensen raken steeds meer gewend om informatie via beelden binnen te krijgen. Moet je hier als opleiding en als docent in mee? Kan je gedrag aanleren met beelden? Moet je je onderwijs baseren op films? Neen dus!
De media, en zeker de social media, worden steeds visueler. Ook de traditionele kranten gaan hierin mee. Kijk bijvoorbeeld naar de website van de Telegraaf: bijna alleen nog filmpjes en foto’s en nauwelijks nog tekst. De voorpagina van de “kwaliteitskrant” De Volkskrant bevat op zaterdag alleen nog foto’s. De gedachte daarachter is dat je met beeld snel de aandacht trekt, en zo trafic en verkoop genereert.
Maar bij de zoveelste foto van Trump of Merkel, om maar een voorbeeld te geven, denk ik “het zal wel”. Beelden leiden blijkbaar tot verzadiging. Hoe effectief zijn al die beelden?
Effecten van beeld en tekst
Veel scholen ondersteunen hun opleiding met leuke films, naast of in plaats van traditionele boeken. Maar hoe verhoudt het (menings)vormende effect van beelden zich tot tekst? Tom Powell van de Universiteit van Amsterdam heeft dit onderzocht. In onderstaande tabel zet ik de belangrijkste resultaten van zijn onderzoek naast elkaar.
Beeld |
Tekst |
| Visueel, komt snel binnen | Lezen, komt langzaam binnen |
| Weinig inspanning nodig | Inspanning nodig |
| Emotionele reactie en binding | Geeft woorden en begrip |
| Vluchtig | Verdieping van inzicht |
| Korte termijn, blijft niet hangen | Lange termijn, blijft hangen |
Uit het overzicht blijkt de waarde van beeld en tekst. Beelden zet je in om mensen te betrekken bij het onderwerp. Je trekt er de aandacht mee, je roept er een gevoel mee op. Maar door het grote aanbod van beelden is de aandacht ook snel weer weg. Tekst heeft meer inspanning nodig. Tekst leidt tot gedragsverandering. Het levert inzichten op dat op langere termijn blijft hangen.
Conclusies voor het onderwijs
Wat betekenen de resultaten van dit onderzoek nu voor het onderwijs? Wat mij betreft zijn er twee belangrijke conclusies te trekken.
Het leereffect van tekst is veel groter dan dat van beeld
De belangrijkste conclusie is dat het verwerken van tekst leidt tot gedragsverandering. Het verwerken van beelden doet dat niet.
Het doel van onderwijs is dat studenten zich kennis en vaardigheden eigen maken, bijvoorbeeld voor hun toekomstig beroep. Deze kennis moet in hun gedachten verankerd zijn. Vaardigheid verkrijg je door de verkregen kennis praktisch toe te passen. Lezen, en dus werken met teksten, is daarvoor dus de beste leerweg, veel beter dan via beeld alleen.
Zeker voor keuzedelen als “Ondernemend Gedrag” en “Inspelen op Innovaties” is dit een essentiële conclusie.
Zet beeld in om de drempel te verlagen
Met beelden trek je de aandacht van de student. Je kan letterlijk een beeld van het onderwerp schetsen, je kunt ermee de drempel naar lastige onderwerpen verlagen. Met beeld kan je ook gerichte instructie geven. Flipping the Classroom is een goed voorbeeld van het benutten van de voordelen van beeld.
Mijn algemene conclusie is dat beelden een verrijking kunnen vormen voor het onderwijs. Maar het is geen vervanging van leermethoden die gebaseerd zijn op tekst. Het werken met tekst om begrippen eigen te maken en om gedrag te beïnvloeden blijkt het meest effectief.
