Innovatief, sociaal, duurzaam, delen, een positieve bijdrage aan mens en milieu. Het kon niet op met de positieve kwalificaties. Inderdaad: kon. Want langzaam worden de effecten van de Nieuwe Economie duidelijk. De Nieuwe Economie is de volgende stap in schaalvergroting en globalisering, van slim zaken doen. Wat betekent dit voor een werknemer? En hoe bereiden we studenten voor?
De gevoelswaarde van de Nieuwe Economie is ronduit positief. Het is nieuw en anders, de nieuwe technologie maakt het “eindelijk” mogelijk misstanden weg te nemen. Het is vooruitstrevend, ecologisch, delen is sociaal, mondiaal. Het is een vorm van vooruitgangsdenken gebaseerd op nieuwe technologie.
De Nieuwe Economie werd een begrip kort na het jaar 2000, toen op technologisch gebied zoals Internet en de social media grote sprongen gemaakt werden. Het begrip werd al snel omarmd door mensen die op het gebied van duurzaamheid en sociale vooruitgang mogelijkheden zagen. Het werd pas echt groot toen rond 2013 grote merken als AirBnB en Uber ontstonden.
AirBnB: voor bezitters
AirBnB is een website van aanbieders van tijdelijke woonruimte. Het is begonnen met aanbieders die woonruimte aanboden omdat ze in hun eigen huis een kamer over hadden, of omdat ze tijdelijk elders verbleven. Inderdaad: delen. Inmiddels is het een marktplaats voor mensen die op commerciële basis kamers en appartementen verhuren.
Airbnb is een prachtig bedrijf met een gouden formule. Maar nieuw is het niet. Het verhuren van kamers en appartementen van particulieren gebeurt al vele jaren. Websites voor kamers, appartementen en hotels bestaan al jaren in alle soorten en maten. Het is wel de eerste website die wereldwijd werkt. En de marketing is sterk omdat het appelleert aan de Nieuwe Economie van delen en sociaal.
Toch knaagt er iets. Het “delen” via Airbnb, voor hoge commerciële prijzen, is alleen mogelijk voor wie woonruimte op geliefde plekken bezit. Wie ruimte vrij heeft in Amsterdam, Berlijn, Barcelona etc. kan “delen” en op die manier financieel resultaat behalen. Wie dat niet bezit heeft niets te delen. Deze vorm van de Nieuwe Economie is dus vooral voor bezitters, en niet voor diegene die geen woonruimte bezit.
Uber: voor werknemers?
Uber is een wereldwijd taxibedrijf. Via een website kunnen klanten een taxi oproepen. Deze taxi is van een privé-persoon. Uber regelt het klantcontact en ontvangt daarvoor 20% van het tarief. De chauffeur rijdt in zijn eigen auto en niet in een taxi die voldoet aan de wet- en regelgeving. Daardoor kan hij goedkoper zijn dan reguliere taxi’s.
Het succes van Uber is dat het tarief lager ligt dan van andere taxi’s. Dat kan omdat de chauffeur genoegen neemt met lagere tarieven en omdat hij niet voldoet aan wet- en regelgeving. Dit maakt dat Uber omstreden is en in veel landen zelfs verboden is vanwege oneerlijke concurrentie. In Nederland werkt Uber ook via zogenaamde fansites vanwege de juridische discussies.
Uber maakt twee nadelen van de deeleconomie zichtbaar. Via juridische formuleringen en constructies worden afspraken rond veiligheidsmaatregelen, kosten en inkomsten omzeild. De sociale en economische positie van de chauffeur worden hierdoor verzwakt.
Ook Uber appelleert aan het delen: je hebt al een auto, je vindt het leuk om een stukje te rijden dus waarom vervoer je niet een klant? Maar aan al dat rijden zijn wel kosten verbonden: afschrijving, kosten, investeringen, verzekeringen etc. Dat komt allemaal voor rekening van de chauffeur, en niet voor Uber. De tarieven zijn zo laag mogelijk, dus de marges zijn smal. Veel chauffeurs rijden, na berekening van kosten, voor een erg laag inkomen.
Economisch besef
Langzaam bladdert de charme van de Nieuwe Economie af. Het benutten van de mogelijkheden van de nieuwe technologie is de volgende stap in industrialisatie en globalisering. Het leidt tot schaalvergroting.
En het leidt tot een zandloper-economie: grote internationaal werkende bedrijven van beperkte personele omvang, nauwelijks middenkader en een groot aantal mensen dat voor eigen rekening taken uitvoert.
In die zin leidt de Nieuwe Economie tot een verder gaande economisering van de samenleving. Steeds meer mensen werken voor eigen rekening: als ZZP-er of via een eigen bedrijf. Kennis van economie en ondernemerschap is voor deze mensen essentieel om in de samenleving van de Nieuwe Economie overeind te blijven.
En het is aan het onderwijs om de studenten voor te bereiden op een samenleving die hen aanspreekt op ondernemend gedrag en ondernemerschap.
Gerard toch !! ? Je beschrijft de betekenis van het woordgebruik “nieuwe economie” op de waarlijk ouderwetse wijze. Kort gezegd: “En het bleef zoals het was”. Dat draagt niet erg bij aan het begrip door studenten over wat de maatschappelijke veranderingen echt zullen brengen. AIRBNB en Uber praktisch de vlees geworden werkelijkheid van het neo kapitalisme. De koersstijging morgen is veel belangrijker dan de bijdrage aan maatschappelijke veranderingen. En je geeft Piketty volkomen gelijk. De rijken (bezitters) worden rijker (hebben er wat aan) de niet bezitters (armen ?) zijn de klos. Die betalen de toenemende rijkdom. Deze beweging zal, juist door toenemende transparantie, steeds meer omvattende IT in de gehele maatschappij, steeds meer toegepaste nanotechnologie en biotechnologie, er toe leiden dat de meerwaarde die al deze zaken daadwerkelijk hebben voor de maatschappij anders verdeelt gaat worden. De maatschappelijk waarde toename zal niet slechts meer in geld (kunnen) worden gemeten. Ook (of juist) in welzijn. Meer harmonie, minder agressie. Dat wordt een echte paradigma shift, zij is al vol aan de gang, in de opstart althans. De grote golf (tsunami) komt. de weerstand komt en blijft (voorlopig) in handen van zij die geen veranderingen wensen, durven te aanvaarden en huidige cashflow stromen in stand willen houden. Die bepalen immers de eigen continuïteitskansen van deze lieden. Dat zal nog zeer veel (toenemende) maatschappelijke spanning opleveren. De explosie van de vluchtelingestroom er een belangrijk symptoom van. Het zijn diezelfde behoudende types die dat denken te kunnen “stroomlijnen” met regeltjes en de handhaving er van, onder volledige miskenning van oer menselijke drang deel te willen hebben aan (toenemend) welzijn etc. (zie boven). De herverdeling van maatschappelijke waarde zal zich langzaam maar zeker voortzetten. Zo nu en dan met heftige explosies , als het te hard gaat schuren. Die bewegingen zijn de kenmerken van de nieuwe economie , totdat , daarna ( het zal even duren) , weer meer evenwicht ontstaat. De redelijkheid en het fatsoen gaan winnen van de “bezitters” die steeds meer willen (krijgen/afdwingen). Daar zou je de studenten op moeten willen voorbereiden. Laten anticiperen en er aan laten bijdragen. Aan welzijn en harmonie. Niet aan het (blijvend?) ondersteunen van de “bezitters”. Daar zullen ze niet bij horen, tenzij ze (blijvend) worden opgevoed met het idee dat de nieuwe economie eigenlijk niks meer is noch zal gaan betekenen dan de oude economie. Ben je daar mee bezig ? Wat mij betreft heeft het er de schijn van. Op z’n minst. Beterschap en meer gevoel voor realisme in fatsoen en redelijkheid. Harmonie in de maatschappij als maatschappelijke meerwaarde gaan zien. Gestoeld op moraliteit en integriteit.
Gerard geeft een reële toelichting op de gevolgen van de ‘nieuwe economie’. Maar het is wel een eenzijdige toelichting.
Het principe van delen kent vele vormen. Steeds meer zien we op wijkniveau initiatieven ontstaan om te delen, in de vorm van het uitlenen van tastbare spullen, als in de vorm van ‘diensten’. Of initiatieven, waarbij het delen van ervaringen en samenwerken tussen onderwijs en bedrijfsleven centraal staat.
Een maatschappelijke ontwikkeling die m.i. alleen maar is toe te juichen.