Bijdrage geschreven door Annechina de Jong, MEd leren en innoveren, docent en examinator Ondernemend Gedrag aan NTTA, Nautical Technical Training Academy.
Vrijdag 20 januari heeft A. als eerste examenkandidaat in Nederland het examen Ondernemend Gedrag gedaan én gehaald met een 8! Ook al betreft het een keuzedeel volgens het vernieuwde mbo sinds dit schooljaar, voor A. was het ‘moeten’. Want A. schreef zich na 1 augustus in voor de opleiding Stuurman Alle Schepen om zijn vaarbevoegdheid ‘terug te krijgen.’
De 240 studiebelasting van iets ‘waarvoor hij niet koos’, stond hem ontzettend tegen. En toch, toen hij erin gedoken was, ging hij als een speer. Alle opgaven van de theorie-hoofdstukken van het boek Ondernemend Gedrag maakte hij. Ook de praktijkopdrachten uit het boek van De Wereld Van De Ondernemer.
A. zou dit Keuzedeel-cijfer níét cadeau krijgen. Ondernemend gedrag betreft de dagelijkse werkpraktijk. Maar een Proeve van Bekwaamheid uitvoeren op een superyacht – heel fijne luxe … – krijg je nooit gedaan. Dus in een schoolse setting, moest A. in een presentatie examinatoren bewijzen uit praktijkvoorbeelden dat hij ondernemend gedrag voor innovatie in beroepsuitoefening en werkomgeving toont.’
Daarbij, voor ontwikkeling van ondernemend gedrag is inzicht nodig. Voor inzicht is kennis nodig. Daarom liet NTTA A. naast de Proeve van Bekwaamheid óók het theorie-examen doen. A. spitte er de acht theorie-hoofdstukken voor door. Hij maakte alle opgaven ervan.
Het theorie-examen
Het theorie-examen is duidelijk gedrag gerelateerd. Het staat vol met ultrakorte casussen waarop de kandidaat moet reageren en ook moet de kandidaat met casussen antwoord geven.
Voor het theorie-examen van 40 vragen staan 60 minuten. Dat is stevig doorpennen en het dan nog lang niet klaar hebben. De toetsconstructeurs hebben praktische feedback ontvangen om de examens Ondernemend Gedrag verder te ontwikkelen. En zij zijn er blij mee. Aan opleidingsinstanties die het examen van De Wereld Van De Ondernemer al inkochten adviseer ik, de examentijdsduur naar minimaal 90 minuten te brengen.
Proeve van Bekwaamheid
De uitgevoerde praktijkopdrachten uit het boek Ondernemend Gedrag van De Wereld Van De Ondernemer vormden het verantwoordingsportfolio en de inhoud van de proeve van bekwaamheid Ondernemend Gedrag. Dit deed A. in de vorm van een presentatie. Vooraf heeft A.’s docent hem verteld welke gedragsindicatoren tijdens de proeve van bekwaamheid te verantwoorden van de werkprocessen van de kerntaak ‘Toont ondernemend gedrag voor innovatie in beroepsuitoefening en werkomgeving’. Dit gebruikte hij als kader om zijn presentatie te maken.
Tijdens de proeve van bekwaamheid Ondernemend Gedrag heeft hij ondernemend gedrag vertoont in zijn technische leidinggevende functie, in een non-profit organisatie, met als missie, de werkgever altijd optimaal genieten aan boord te garanderen. Hij werkt op één van de luxste schepen ter wereld, in sobere werksituatie in een kleine werkruimte, is dag en nacht functioneel beschikbaar, heeft amper privacy en geen persoonlijke betrokkenheid en waardering van zijn werkgever.
Naar aanleiding van de praktijkopdracht op het hoogste niveau van ondernemend gedrag ontvouwt A. een proces van een creatief idee naar een innovatief voorstel. “Toen ik 3 jaar geleden aan boord kwam was er geen software management systeem aan boord. De machinekameradministratie was versnipperd; overzichten van reguliere onderhoudsperiodes werden handmatig ingevoerd en collega’s werkten bij elkaar langs. Ik constateerde inefficiënt werken en grote uitgaven aan spare parts, reserve onderdelen, die vaak onder tijdsdruk geleverd werden en waarvan later bleek dat ze gewoon aan boord waren. In de toekomst zou dit resulteren in een toename van het technisch budget, met wellicht een wisseling in functiebezetting als gevolg. Als Chief Engineer heeft dit uiteindelijk gevolgen voor je positie.” Om het verhaal kort te maken, is na overleggen en onderzoek door A., voor meer dan € 25.000 een software management systeem geïnstalleerd. “Wij hebben veel beter overzicht van het onderhoud dat eraan komt en er is een afname van kosten voor het bestellen van spare parts. De investeringskosten zijn binnen 2 jaar al terug verdiend.’
Zeker weten dat A. deze succeservaring mét aandachtspunten uit zijn reflectie gaat toepassen in de fases van de volgende innovatieve proces; groot onderhoud gedurende een jaar.
In zijn uitleg over ‘MAS’ liet hij zien welk vernieuwend idee hij had voor zijn werkomgeving; hoe hij heeft samengewerkt bij het verkrijgen van draagvlak voor het vernieuwende idee; hoe hij heeft gecommuniceerd bij het verkrijgen van draagvlak voor het vernieuwende idee en wat de toegevoegde waarde van ondernemend gedrag voor de werkomgeving is. Deze MAS is bottom-up ontwikkeld, in overleg; gericht op efficiënter werken en budgetbeheersing.
Op één criterium na behaalde A. op alle criteria het maximaal te behalen punten. A. vertelde wat de ‘toegevoegde waarde is van zijn ondernemend gedrag voor de werkomgeving. Maar hij noemde daartoe niet dat hij feedback had gevraagd van collega’s. En hij noemde niet de mening en ervaringen die collega’s hem noemden vanwege zijn innovatie/ondernemend gedrag.
Waarden, normen & besluitvorming
Deze kandidaat liet tijdens zijn PvB de ultieme vorm van Ondernemend gedrag zien in een non-profit organisatie waarin men niet zuinig hoeft te zijn; persoonlijk niet gekend en ‘niet’ persoonlijk gewaardeerd wordt door de werkgever. Voor de beeldvorming: deze chief engineer ziet en spreekt bijna nooit zijn werkgeversechtpaar, onder wie hij, met tussenkomst van de kapitein, werkt; nadat hij ca. 3 jaren in dienst was, vroeg zijn bazin: “Wie ben je? Wat doe je? Werk je hier net?”
Omdat er geen sprake is van een bedrijf in de klassieke zin heeft onze student zelf de missie van de organisatie bedacht: de eigenaren van het jacht te allen tijde van dienst zijn om hen de mooiste onvergetelijke ervaringen te bezorgen. De belangrijkste waarde is dus loyaliteit, gevolgd door hoge kwaliteit, veiligheid, professionaliteit, integriteit en privacy… van de werkgevers te verstaan; ‘Wij mogen geen foto’s/berichten/opnames maken en plaatsen op social media.’ De 21-koppige bemanning heeft ‘geen’ privacy, dag en nacht. In de discrepantie van privacy aan boord ontwikkelt de bemanning onder leiding van de kapitein en chiefs onderlinge waarden van respect, collegialiteit, deskundigheid en zelfs kostenbeheersing. En daar waar vooral Engelse collega’s dag en nacht letterlijk met elkaar opgescheept zijn, moet een Nederlandse collega zijn norm van directheid bijstellen voor een goede onderlinge sfeer en behoud van openheid.
In de organisatie aan boord heerst een duidelijk overzicht. Aanspreekpunten zijn helder; iedereen kent zijn taak en werkzaamheden; er is een duidelijke top-down besluitvorming. ‘Situaties aan boord moeten met kordate besluiten en instructies aangepakt worden. Denk aan noodsituaties, veiligheidsprocedures, wensen van de eigenaar, beslissingen tijdens het varen.
A. liet zien dat waarden op momenten ook conflicteren aan boord. Hij beschreef een situatie van een aantal jaren geleden op een ander superyacht, dat de eigenaar met zijn twintig gasten naar een baai bij St. Tropez wilde. Het jacht had een vergunning én veiligheidsmiddelen voor 12 gasten. De eigenaar wil geen ‘Nee’ horen en dit ook niet aan zijn gasten uitleggen. De kapitein besloot de eigenaar zijn zin te geven. Alles verliep goed. Maar A. heeft bepaald in dergelijke situaties niet meer als moreel dilemma op te vatten. In vergelijkbare situaties neemt hij de verantwoordelijkheid veiligheid boven loyaliteit te stellen. Dat ziet hij als zijn plicht.
Groot onderhoud in zicht
Er zit groot onderhoud gedurende een jaar aan te komen. Dit is een voorbeeld dat A. bottom-up besluitvorming wenst en daarbij de argumentatie van voordelen van bottom-up besluitvorming aanhaalt uit het boek Ondernemend Gedrag.
Aangaande deskundigheid is ondernemend gedrag essentieel. Op dit luxury sailing yacht van meer dan 90 meter worden ’s wereld nieuwste, meest geavanceerde technologische ontwikkelingen toegepast, die de bemanning perfect moet ‘verstaan’. Onze NTTA-student is daarvoor verantwoordelijk.
Bewijs van ondernemend gedrag
Uit alle gesprekken over zijn werkpraktijk als leidinggevende bleek al lang dat hij Ondernemend is. Maar toch moest hij dat bewijzen tijdens zijn Proeve van Bekwaamheid. En ook een man als A., 40 jaar, chief engineer, ontwikkelde door dit keuzedeel meer bewustwording en inzicht in zijn ondernemend gedrag en de effecten daarvan op zijn collega’s. Door de theorie ging hij bijvoorbeeld nadenken over de bijzondere positie van zijn organisatie, de missie, het verschil tussen de begrippen waarden en normen. A. raakte meer trots en meer bewust van zijn invloed in de rol van aanjager en verantwoordelijke. Ook meer bewust van het plezier dat die positie geeft.
Gebruik boek Ondernemend Gedrag
De verplichte opdrachten heeft A. tot zijn persoonlijk professioneel voordeel kunnen ombuigen. De verantwoording voor het examen ondernemend gedrag, voor niveau 3-4 heeft hij gezien als opstapje om groot onderhoud voor een duur van één jaar, te presenteren aan zijn opdrachtgever, de werf en collega’s.
Het ondernemend Project, Deel C van het boek Ondernemend Gedrag, heeft A. niet toegepast. Vanwege zijn werksituatie waarin hij met collega’s samenwerkt waren voor hem de praktijkopdrachten voldoende om bewuster te worden van zijn Ondernemend Gedrag en dat gedrag te bewijzen. Een subargument is dat in zijn studie- en werksituatie het vormen van een projectteam onmogelijk is, maar met zijn collega’s in de werkpraktijk werkt hij sowieso aan het ‘oplossen van een echt probleem’ waarin sprake is van een win-win-doelstelling.
Zingeving & leeropbrengst Keuzedeel Ondernemend Gedrag
De 40-jarige mbo-student, al bachelor en chief engineer, is natuurlijk niet exemplarisch voor reguliere mbo-ers die het keuzedeel Ondernemend Gedrag volgen. Desondanks staat A.’s studievoorbeeld wél voor diversiteit van leersituaties en bewijst dat het keuzedeel Ondernemend Gedrag allround inpasbaar is in alle organisaties.
Voor A. was Ondernemend Gedrag vooral een stevig bewustwordingsproces van zijn ondernemende werkhouding. Het heeft hem hierin nog meer zelfvertrouwen gegeven en de bevestiging dat hij goede resultaten realiseert met zijn ondernemend gedrag en dat geeft de drive altijd kritisch te zijn op het relen en zeilen in de organisatie en het voortouw te nemen vóór efficiëntie en werkplezier.
Voor een jonge mbo-er in het reguliere dagonderwijs zal het keuzedeel ondernemend gedrag bijdragen aan ontwikkeling van ondernemend gedrag vanuit theoretische kennis, BPV en bijbaantjes. Ondernemend gedrag geeft vooral inzicht en bewustwording van ondernemend gedrag van de student en iedereen met wie hij/zij te maken heeft. Dát is het fundament voor duurzame ontwikkeling ervan.
Ook wie al ondernemend is, ontwikkelt door dit keuzedeel bewuster het eigen ondernemend gedrag door bewustwording en inzicht. Het keuzedeel ondernemend gedrag is een verrijking voor iedereen die bij elkaar betrokken is in het betreffende leerproces. Want elke organisatie verschilt. Leereffecten zijn bijvoorbeeld bewustwording van uniciteit van organisaties, missies, beroepscodes, werkplekken, besluitvorming, waarden en normen, collegialiteit, morele dillema’s en feedback vragen.
Met dit bijzondere praktijkvoorbeeld van Ondernemend gedrag het keuzedeel op de Nederlandse kaart gezet!
