Projecten zijn een populaire werkvorm in het onderwijs. Bij een nieuw onderwerp wordt al gauw voor projecten als onderwijsvorm gekozen. Ook bij ondernemend gedrag en inspelen op innovaties is dat het geval. Dan kunnen studenten zelf hun route kiezen, is de gedachte. Een goed idee, maar er gaat wel wat aan vooraf.
Het schooljaar is afgelopen, de projecten zijn weer afgerond. Hoe bevielen de resultaten?
Met grote regelmaat hoor en ervaar ik dat de projecten toch eigenlijk wel tegenvielen. Docenten vinden het resultaat vaak mager, studenten vonden het vaak niet boeiend of zelfs lastig. Ondanks alle goede bedoelingen en inzet lijkt het project niet altijd de goede onderwijsvorm.
De achterliggende oorzaak is dat te snel gekozen wordt voor de toepassing van een project. Er wordt een fase overgeslagen: de fase van het werken op basis van opdrachten. Het effect van het project wordt overschat, terwijl het belang van opdrachten wordt onderschat.
Eerst opdrachten
Een opdracht is een taak die de student moet uitvoeren. Dat doet hij individueel, in een bepaald kader, volgens een voorgeschreven werkwijze en met een duidelijk doel. Met het uitvoeren van opdrachten maakt een student zich kennis en vaardigheid eigen. Door te oefenen slijten deze vaardigheden en kennis in en wordt het een automatisme. Instructie is de belangrijkste vorm van begeleiden.
Het woord “opdracht” heeft voor veel mensen een negatieve bijklank. Het voelt als moeten, als toezicht en controle. Daarom wordt deze fase vaak overgeslagen en wordt al snel gekozen voor projecten.
Dan projecten
Projecten worden bijna altijd in samenwerking in een groep uitgevoerd. Er is een probleem dat moet worden opgelost. Hoe dat probleem moet worden opgelost bepaalt de groep. Welke activiteiten moeten worden uitgevoerd, wie wat doet en wat de bijbehorende planning is bepaalt de groep. Coaching is de belangrijkste vorm van begeleiden.
Het begrip “project” heeft vaak een positieve bijklank. Het doel is duidelijk, de deelnemers staan zelf aan het stuur, ze kunnen kiezen en ze kunnen hun eigen creativiteit toepassen.
Je ziet het pas als je het weet
Hoe komt het dan dat het resultaat van projecten toch vaak tegenvalt? Johan Cruijff had daar een passende uitspraak voor: je ziet het pas als je het weet.
De fout die vaak gemaakt wordt is dat een project gezien wordt als een hele vrije vorm van onderwijs. Door geen duidelijke kaders te stellen en door weinig feedback aan leerlingen te geven is de uitkomst vaak een stuk minder dan verwacht. Een goed project vergt veel voorbereiding en een goede planning, waarbij alle deelnemers hun kennis en ervaring kunnen inbrengen.
Door te kiezen voor een project moeten studenten zowel kennis en ervaring opdoen als in samenwerking een project uitvoeren. Omdat dit tegelijkertijd moet gebeuren is dit voor veel studenten ingewikkeld. Ze ervaren dat ze “bewust onbekwaam” zijn. Dit is een negatieve ervaring dat afbreuk doet aan betrokkenheid en resultaat.
Niet te vroeg
Om projecten succesvol te laten verlopen moet je dus niet meteen met een project beginnen, maar de stof eerst oefenen met opdrachten. Voor het keuzedeel Ondernemend Gedrag maar ook voor Inspelen op Innovaties kan dat als volgt:
- Begin met de passende theorie en de daarbij behorende opdrachten.
- Zodra de studenten voldoende eigen zijn met de lesstof begin dan met het project. Start met uitleg wat een project is en welke stappen je moet nemen om een project op te zetten en om deze uit te voeren.
- Biedt structuur aan. Maak daarbij gebruik van de projectformats. Deze zijn te vinden vanaf bladzijde 183 in geval van Ondernemend Gedrag 3-4, en vanaf bladzijde 160 bij Ondernemend Gedrag 1-2.
- Oefen klassikaal met een klein project. Pas daarbij de formats toe. Herhaal deze stap zo nodig.
- Laat de studenten daarna aan hun project werken.
Vergeet daarbij niet dat je als docent erg belangrijk bent! Hou vinger aan de pols bij de diverse projecten, zie er op toe dat studenten daadwerkelijk samenwerken, beantwoord vragen en geef tips en vooral: zorg dat de studenten focus hebben op het gewenste resultaat. Werken met projecten is ook voor de docent geen makkie!
